Ağız Kuruluğu: Basit Bir Sorun mu, Diyabetin Habercisi mi?

Ağız Kuruluğu Nedir?

Tıbbi adıyla kserostomi, tükürük bezlerinin yeterli miktarda tükürük üretememesi durumudur. Tükürük; konuşma, tat alma, yutma ve sindirime yardımcı olurken aynı zamanda ağız içini nemli tutarak dişleri çürüğe ve enfeksiyonlara karşı korur [1].

Ne Zaman Masum?

Ağız kuruluğu her zaman bir hastalık belirtisi değildir. Şu gibi durumlarda geçici olarak görülmesi normal kabul edilir:

• Yeterince su içmeme
• Ağız açık uyuma veya uzun süre konuşma
• Kafeinli içeceklerin aşırı tüketimi
• Stres ve anksiyete
• Sigara ve alkol kullanımı

Bu gibi nedenlerle oluşan kuruluklar genellikle gün içinde yeterli sıvı alımı ile geçer [2].

Ne Zaman Tehlikeli?

Aşağıdaki belirtilerle birlikte görülen kalıcı ağız kuruluğu, bir sağlık sorununun belirtisi olabilir:

• Kuruluk uzun süredir devam ediyorsa
• Tat alma duyusunda azalma varsa
• Ağızda yara, yanma hissi ya da dilde beyazlık oluşuyorsa

Bu gibi durumlarda bir hekime başvurmak önemlidir.

Olası Altta Yatan Nedenler

1. Diyabet (Şeker Hastalığı)

Yüksek kan şekeri (hiperglisemi), vücuttan sıvı kaybına yol açarak tükürük üretimini azaltabilir. Diyabetli bireylerde aynı zamanda tükürük bezlerinin işlevi de bozulabilir [3].

Dikkat edilmesi gereken diğer belirtiler: sık idrara çıkma, aşırı susama, yorgunluk, kilo kaybı.

Diyabet ve Ağız Kuruluğu

Diyabet, vücudun insülin üretme veya kullanma kapasitesinin bozulması sonucu kan şekerinin yükselmesine neden olan bir hastalıktır. Hiperglisemi (yüksek kan şekeri), vücutta sıvı kaybına yol açar ve bu da tükürük üretiminde azalmaya neden olabilir. Ağız kuruluğu, diyabetin sık görülen bir yan etkisi olup, erken dönemde fark edilmediğinde ciddi diş ve ağız sağlığı problemlerine yol açabilir. Diyabetli bireylerde tükürük bezlerinin işlev bozukluğu, ağız kuruluğuna sebep olabilir ve bunun sonucunda diş eti hastalıkları, enfeksiyonlar ve çürük riski artar. Bu durum, şeker hastalığının kontrolsüz ilerlemesi ile daha da kötüleşebilir.

Diyabetin tanısında yardımcı olan başlıca laboratuvar testleri şunlardır:

• Açlık Kan Şekeri (Fasting Plasma Glucose - FPG): Diyabetin tanısında en yaygın kullanılan testtir. FPG değeri 126 mg/dL ve üzerinde olan bireylerde diyabet riski yüksektir.
• Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Bu testte, 75 gram glukoz alımından sonra 2 saatlik kan şekeri seviyeleri ölçülür. 200 mg/dL ve üzerindeki değerler diyabeti işaret eder.
• Hemoglobin A1c (HbA1c): Son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösterir. Diyabet tanısı, HbA1c'nin %6.5 veya daha yüksek olmasıyla konur.
• Random Kan Şekeri Testi: Özellikle diyabet belirtileri gösteren bireylerde, herhangi bir zamanda yapılan kan şekeri ölçümü. 200 mg/dL ve üzeri değerler, diyabeti gösterebilir.

Ağız kuruluğu yaşayan bir kişi, diyabet açısından değerlendirilmelidir ve bu belirtiler, özellikle aşırı susama, sık idrara çıkma ve bulanık görme ile birlikteyse, bir iç hastalıkları uzmanına başvurulması gereklidir. [6]

2. Sjögren Sendromu

Bu otoimmün hastalıkta bağışıklık sistemi, tükürük ve gözyaşı bezlerine saldırır. Sonuçta hem ağız hem de gözlerde kuruluk oluşur [4]. Kadınlarda daha sık görülür ve genellikle 40 yaş sonrası başlar.

3. İlaçlara Bağlı Kuruluk

Antidepresanlar, tansiyon ilaçları, antihistaminikler gibi birçok ilaç, tükürük üretimini azaltabilir. Özellikle birden fazla ilaç kullanan yaşlı bireylerde ağız kuruluğu yaygındır [5].

Ağız Kuruluğu ile Başa Çıkmak İçin Öneriler

• Günde 2–2,5 litre su tüketin
• Şekersiz sakız çiğneyin
• Odanızın nem seviyesini artırın
• Kafein ve alkolden uzak durun
• Diş hekiminizi düzenli olarak ziyaret edin

Ancak bu öneriler sadece semptomları hafifletir. Kalıcı kuruluk yaşıyorsanız mutlaka doktorunuza başvurmalısınız.

Kaynaklar

1. Dawes, C., & Pedersen, A. M. L., et al. (2015). The functions of human saliva: A review. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25841068/

2. Villa, A., Connell, C. L., & Abati, S. (2015). Diagnosis and management of xerostomia and hyposalivation. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25653532/

3. López-Pintor, R. M., et al. (2016). Dry mouth and diabetes mellitus: A systematic review. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27478847/

4. Fox, R. I. (2005). Sjögren’s syndrome. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16039337/

5. Thomson, W. M. (2015). Dry mouth and medications. Wiley. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/adj.12284

6. American Diabetes Association. 2025 Standards of Medical Care in Diabetes https://professional.diabetes.org/standards-of-care

Sonuç

Ağız kuruluğu, geçici nedenlerle oluşabileceği gibi diyabet, otoimmün hastalıklar veya ilaç yan etkilerinin bir göstergesi olabilir. Belirtiler kalıcı hale geldiyse, gecikmeden bir uzmana danışmanız sağlığınız açısından kritik öneme sahiptir.